فیلم‌هایی که خشم ادیان را برافروختند

در این مقاله فیلم هایی را که در سه دهه‌ی اخیر موج اعتراضات مذهبی را روانه خود کردند را معرفی می‌کنم.فیلم هایی که مخالف تابوها و مقدسات ادیان الهی بودند. بسیاری از دینداران سینما دوست احساس می کنند که فیلمهای بلند تصویر دین و معنویت را به نحو مطلوبی به تصویر نمی کشند و در بهترین حالت این بعد از زندگی مردم را نادیده می گیرند.
به علل مختلفی دین سازمان یافته از فیلمهای بلند در سینمای غرب حذف شده است، اما برخی فیلمها مومنان را به طرق واقع گرایانه به تصویر می کشند و اغلب فیلمهایی که موضوعات فلسفی و الهیاتی را مورد بررسی قرار داده‌اند بیشتر از منظر خیالات، استعاره و کنایه وارد شده اند تا تصویری حقیقی و آشکار.
تاریخ سینما همچنین شاهد ساخت فیلمهایی با موضوع و محور دین بوده است که مومنان ادیان مختلف آنها نپذیرفته و واکنشهای جدی نسبت به آن نشان دادند. مناقشه برانگیز ترین فیلمهای تاریخ سینمای معاصر طی دو بخش ارائه خواهد شد. این مطلب به پنج فیلم آخر فهرست پرداخته است.

پاپ باید بمیرد (1991)

فیلم با صحنه مرگ پاپی پیشین آغاز می شود که پس از آن پاپ جدید که روحانی بی کفایت بوده اشتباها در انجمن سری کاردینالها انتخاب می شود و باید با فساد داخل دستگاه واتیکان مبارزه کند؛ اما همانطور که طرح داستان پیش می رود پاپ جدید خواستار بررسی حسابهای مالی قاچاق اسلحه و نظارت بر اشیاء دزدی و همچنین رویارویی با رئیس مافیا می شود که تصمیم می گیرد پاپ باید کشته شود ...
پس از مناقشه و خشم شدید کلیسای کاتولیک از این فیلم عنوان انگلیسی آن با افزودن یک حرف تغییر کرد. عنوان اصلی " The Pope Must Die" بود که در به آخرین کلمه ، حرف افزوده شد تا عنوان آن به معنی " پاپ باید رژیم بگیرد" تغییر یابد. اما در پوسترهای تبلیغاتی این فیلم حرف "T" به شکل یک صلیب درج شده بود.
بی تردید پاپ ژان پل دوم که در زمان اکران این فیلم رهبرکاتولیکهای جهان بود از ساخت و اکران این فیلم راضی نبود اما واکنش رسمی از سوی وی منعکس نشده است.

جرم پدر آمارو(2002)

پدر آمارو کشیش جوانی که به تازگی منصوب شده است به منطقه کوچکی در لوس ریز، مکزیک اعزام می شود تا به پدر بنیتو پیر در انجام کارهای روزانه کمک کند. وی از پدر آمارو به زندگی تازه و چالشهای نادیده استقبال می کند. این کشیش جاه طلب هنگام ورود با آملیا دختر نوجوان زیبایی که اعتقاد دینی خود را در پرتو توجه رو به افزایش کشیش تازه گم می کند.
آملیا به سرعت جا پای مادر خود که سالهای با پدر بنیتو ارتباط داشته می گذارد. آمارو نیز به فساد داخل کلیسا در شهر لس ریز پی می برد زمانی که موضوعات در این جامعه کوچک پیچیده تر می شود پدر آمارو میان الوهیت و خواسته ها نفسانی خود، تقوا و بی عدالتی سرگردان می شود و باید از تمام قدرت خود برای انتخاب زندگی پیش رواستفاده کند.
این فیلم از سوی کاتولیکهای مکزیک تحریم شد درحالی که این فیلم اسکار همان سال در فهرست نامزد فیلمهای خارجی جوایز آکادمی اسکار قرار گرفت. این فیلم اقتباس آزادی از کتابی به همین نام محسوب می شود که توسط یک نویسنده پرتغالی منتقد کلیسای کاتولیک نوشته شده است.

زندگی برایان به روایت مونتی پیتون (1979)

زندگی برایان به روایت مونتی پیتون کمدی است که داستان برایان کوهن مرد جوانی را روایت می کند که شب تولد مسیح متولد شد.این فیلم به علت ترکیب موضوع دینی با کمدی مناقشه برانگیز بود اگرچه میان مخاطبان به محبوبت دست یافت. در سال 2000 مخاطبان مجله توتال فیلم آن را به عنوان بهترین کمدی تمام زمانها انتخاب کردند، درسال 2004 همین نشریه آن را پنجمین فیلم بزرگ تاریخ بریتانیا نامگذاری کرد و در سال 2006 نیز طی دو نظر سنجی به عنوان بهترین کمدی تمام زمانها انتخاب شد.
برایان کوهن چند خانه آن طرف تر از محل تولد مسیح متولد شد و به عنوان جوانی ایده آل گرا بزرگ شد که از اشغال شهر یهودیه توسط رومی ها منزجر بود درحالی که بعدها متوجه می شود که پدر خود نیز یکی از سردسته های رومی ها بوده است.
فضای سرزمین مقدس در سال 33 پس میلاد از فقر و هرج و مرج، هرکسی خود را مسیح معرفی می کرد و پیروانی برای خود می یابد و خشم رومی برای تلاش از سامان دادن به امور را نشان می دهد. در مرکز این فضا فردی به نام برایان کوهن در پرتو شرایط کاملا مضحکی که زندگی مسیح موازی است به شهرت می رسد.
یک خاخام ارشد بریتانیایی تولید این فیلم را به جهنم نسبت داد و یک سازمان کاتولیک تماشای این فیلم را گناه اعلام کرد. منوعیت پخش این فیلم در ایتالیا، نروژ و بخشهایی از انگلستان فروش چشمگیری را برای آن رقم زد.

آب (2006)

آب نویشته دیپا مهتا زندگی زنان بیوه سال 1938 را در هندوستان روایت می کند. دختر 8 ساله ای که همسر مردی بیمار و سالخورده می شود، به سرعت بیوه شده به خانه ای فرستاده می شود که بیوگان هندو در در آن زندگی کرده و برای مغفرت خود نیایش می کردند. چویدا اعتقاد دارد که مادرش روزی او را از این خانه خواهدبرد، اما این دختر بچه نمی داند که براساس متون مقدس هندو وی باید تا آخر عمر خود در این خانه زندگی کند، چرا که آموزه های آئین هندو اظهار می دارد که زمانی که همسر زنی از دنیا رود وی سه انتخاب در پیش رو دارد. انتخاب نخست ازدواج با برادر شوهر خود در صورت اجازه خانواده، دوم کشتن خود در مراسم تدفین همسر و اجرای مراسم ساتی، سوم زندگی چون یک فرد مجرد آن هم در خلوت و انزوا میان زنانی که هم درد خود هستند.
مافیای هندو فضای فیلمبرداری این فیلم را به آتش کشید و کارگردان را تهدید کرد، ساخت این فیلم 5 سال به طول انجامید.

کشیش(1994)

پدر گرگ پیلینگتون میان اعتقادات خود به عنوان یک کشیک کاتولیک و زندگی مخفیانه ای که مورد خشم کلیسا قرار دارد در گیرد شده است. گرگ به دنبال شندیدن اعترافات یک دختر جوان درباره فساد اخلاقی پدر خود درگیر منافشه ای عاطفی معنوی شده و میان انتخاب اخلاق بر دین و زندگی کلیسایی بر زندگی مخفیانه خود سرگردان می ماند.
انجمن کاتولیکها این فیلم را تحریم کرده خواستار تحریم گسترده آن میان مومنان کاتولیک شدند چرا که علاوه بر موضوع مناقشه برانگیز فیلم اکران آن با روز جمعه الصلیب متقارن شده بود.

دوگما (1999)

لوکی و بارتلبی دو فرشته هستند که از کارهای فرشته مانند دور مانده اند. زمانی که این دو از بهشت رانده شده و به ایالت ویکوزین آمریکا تبعید می شوند، نقشه ای مخاطره آمیز طراحی می کنند که محور اصلی آن ورود مخفیانه به کلیسایی است که مراسم خاصی در آن برگزار می شود. شرکت در این مراسم موجب می شود که آنها با وجود بی میلی خداوند وارد بهشت شوند، اقدامی که نشان دهنده جایزالخطا بودن خداوند و نفی وجود بشریت محسوب می شود.
خشم نهادهای دینی از این فیلم به ویژه کلیسای کاتولیک تظاهرات بسیاری را در کشورهای مختلف رقم زد . این تظاهرات موجبات تأخیر در اکران " دوگما" را فراهم کرد و دست کم سه تهدید مرگ علیه کارگردان این فیلم صورت گرفت. البته کوین اسمیت به عنوان کارگردان این اثر مدعی شد 300 هزار نامه تهدید آمیز دریافت کرده است. سازمان لیگ کاتولیک نیز آشکارا کمپانی میراماکس و دیزنی را مورد انتقاد قرار داد، اما فروش این فیلم که با بودجه اندکی ساخته شده بود موفقیت گیشه ای قابل توجهی را برای میراماکس رقم زد .

مصائب مسیح (2004)

سازمان های مسیحی و یهودی فیلم مصائب مسیح را از نظر دینی مناقشه برانیگز توصیف کرده اند چرا که مقصر جلوه دادن یهودیان برای مرگ مسیح مناقشات گسترده ای را به دنبال دارد. یک سال پیش از ساخت این فلیم مناقشه درباره یهود ستیز بودن آن مطرح شده بود. انجمن مبارزه با اهانت دینی طی نامه ای به مل گیبسون، کارگردان این فیلم نگرانی خود را از تبعات اکران آن ابراز کرده بود.
علاوه بر اعتراضات گسترده یهودیان، گروه های بنیادگرای پروتستان مسیحی نیز این فیلم را برای لحن کاتولیک آن مورد انتقاد قرار دادند. مصائب مسیح همچنین از سوی سخنگوهای کلیساهای پروتستان برای عدم توجه دقیق آن به عهد جدید مورد انتقاد قرار گرفت. بسیاری از صحنه ها و جزئیات این اثر نمایشنامه های مصائب کاتولیکها اقتباس شده بود و برخی دیگر تنها نمادین بوده و منعکس کننده رویدادهای تاریخی محسوب می شوند.
مصائب مسیح شرح 12 ساخت پایانی زندگی مسیح ناصره تا روز تصلیب در بیت المقدس را به تصویر کشیده است. فیلم با صحنه ای در باغ زیتون آغاز می شود، زمانی که مسیح برای نیایش پس از شام آخر در باغ تنها مانده است و مورد خیانت یهوا اسخریوطی قرار می گیرد. رهبران روحانی ریاکار وی را به کفرگویی متهم می کنند و در پی آن طی دادگاهی به مرگ محکوم می شود. صحنه های دردناکی که مسیح صلیب خود را تا محل تصلیب حمل می کند برای نشان دادن بیش از حد خشونت آن هم به صورت واضح مورد انتقاد قرار گرفت. این اثر با فروش 370 میلیونی در آمریکا به دهمین فیلم پرفروش تاریخ سینما تبدیل شد.

رمز داوینچی (2006)

پروفسور رابرت لانگدون نمادشناس مشهور به شبی که متصدی موزه به قتل رسید به موزه لور فرانسه فراخوانده می شود. جسد متصدی موزه در میان انبوهی از نمادها و سرنخهای اسرار آمیز قرار گرفته و لانگون متهم این پرونده محسوب می شود. لانگون به کمک سوفی نوو رمز شناس پلیس مجموعه رازهای آثار لئوناردو داوینچی را کشور می کند تا به کشف انجمن سری می رسند که 2000 سال است از رازی باستانی حفاظت می کنند. این دو با سفرهای مخاطره آمیز و مهیج خود از پاریس، لندن به اسکاتلند رسیده و کشف می کنند که مسیح و مریم مجدلیه ازدواج کرده و نسل مسیح تا امروز باقی مانده و زنده است.
فیلم رمز داوینچی که از کتابی با همین نام به قلم دن براون اقتباس شده به علت تفاسیر مناقشه برانگیز از تاریخ مسیحیت مورد انتقاد کلیسای کاتولیک قرار گرفت. برخی از روحانیون ارشد این کلیسا از اعضای کلیسای خود خواستند فیلم را تحریم کنند.
بسیاری از اکرانهای اولیه با تظاهرات گسترده مقابل سینماها همراه بود و نقدهای اولیه درباره این فیلم ترکیبی از نقدهای موافق و مخالف بود. اگرچه این فیلم در هفته اول اکران در سراسر جهان با فروش 224 میلیون دلاری رو به رو شد که این رقم تنها با هفته اول اکران " اپیزود سوم جنگ ستارگان: انتقام سیث" قابل مقایسه است .

محمد رسول الله (1976)

محمد رسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم) زندگی حضرت محمد(صلّی الله علیه و آله و سلّم) ، پیامبر اسلام را به ترتیب تاریخی شرح داده و به مقدمه ای به تاریخ ظهور اسلام در عربستان محسوب می شود که با فتح مکه و شکستن بتهای کعبه خاتمه می یابد. با وجود این که فیلم درباره حضرت محمد(صلّی الله علیه و آله و سلّم) است با توجه به سنتهای اسلامی هیچ تصویری از حضرت محمد(ص) در این فیلم ارائه نشده و هنرپیشگان هنگام گفتگو با پیامبر خدا رو به دوربین صحبت می کنند.
هنگام ساخت فیلم، برخی از مسلمانان سیاهپوست که تصور می کردند این فیلم قرار است هنرپیشه ای را برای نقش رسول الله تعیین کند به شدت خشمگین شده و خواستار عدم نمایش آن شدند.
اما در نهایت این فیلم نقدهای مناسب و گرمی دریافت کرد و مورد استقبال مسلمانان قرار گرفت.

آخرین وسوسه مسیح (1988)

آخرین وسوسه مسیح براساس کتابی با همین نام به قلم نیکوس کازانتزاکیس بوده که نسبت به سایر آثاری که درباره مسیح ساخته شده تمرکز متفاوتی بر شخصیت وی داشته است. مسیح این فیلم مردی است که به واسطه تردیدها درباره جایگاهش میان پیروان خود و وحشت از نقشی که خداوند برای وی تعیین کرده و همچنین دردی که این مقام برای وی به همراه داشته احاطه شده است.
وی همچنین نسبت به پیامهایی که دریافت می کند تردید دارد و نمی داند که این پیامها از سوی خداوند به وی الهام می شود یا شیطان. مسیح به تصویر کشیده شده در این فیلم در زندگی اخلاقی که با احساسات زمینی آمیخته شده نیز درگیر است، تمام خصوصیات و ویژگی هایی که توصیفی مناقشه برانگیز از مهمترین شخصیت تاریخ مسیحیت ارائه کرده است.
از آنجا که این کتاب دربرگیرنده ایده های بسیاری است که در متون مقدس مسیحیت وجود دارد، جنجال و خشم مسیحیان را رقم زد. مهمترین منبع مناقشه از صحنه ای آغاز می شود که در انتهای فیلم، مسیح به جای آن که مصلوب شود با مریم مجدلیه ازدواج می کند که این صحنه موجبات خشم بسیاری از مسیحیان را رقم زد. از دیگر ایده های مناقشه برانگیز فیلم به تصویر کشیدن مسیح در حال ساخت صلیب برای رومی ها ، عذاب کشیدن به واسطه صدای خداوند و استفاده از نام خداوند به عنوان "یهوه" محسوب می شود. در فرانسه یک گروه بنیادگرای کاتولیک داخل سالن سینما سنت میشل که این فیلم در آن نمایش داده شد، کوکتل مولوتف پرتاب کرده و منجر به زخمی شدن 13 نفر شدند .
در کشورهایی چون مکزیک و شیلی این فیلم به مدت چندین سال اجازه اکران نیافت .
منبع:مهر
/خ